സ്ഥാപനവല്‍ക്കരിക്കപ്പെടുന്ന ജീവിതങ്ങള്‍

“ദി ഷൊഷാങ്ക് റിഡം‌പ്ഷന്‍” എന്ന സിനിമയില്‍ ഒരു രം‌ഗമുണ്ട്. ജയില്‍ പുള്ളിയും ലൈബ്രേറിയനുമായ ബ്രൂക്സിക്ക് പരോള്‍ ലഭിച്ചതറിഞ്ഞ് അനുമോദിക്കാന്‍ ചെല്ലുന്ന ഹേവുഡ് എന്ന തടവുകാരനെ ബ്രൂക്സി കത്തി കൊണ്ട് കുത്താന്‍ ശ്രമിക്കുന്നു. അതിനു ശേഷം ഉള്ള സീന്‍ ഇപ്രകാരമാണ്.

*****

Scene 104 :

ANDY : I just don't understand what happened in there, that's all.

HEYWOOD : Old man's crazy as a rat in a tin s***house, is what.

RED: Heywood, enough. Ain't nothing wrong with Brooksie. He's just institutionalized, that's all.

HEYWOOD: Institutionalized, my a**.

RED: Man's been here fifty years. This place is all he knows. In here,he's an important man, an educated man. A librarian. Out there, he's nothing but a used-up old con with arthritis in both hands. Couldn't even get a library card if he applied. You see what I'm saying?

FLOYD: Red, I do believe you're talking out of your a**.

RED: Believe what you want. These walls are funny. First you hate 'em, then you get used to 'em. After long enough, you get so you depend on 'em. That's "institutionalized."

JIGGER: S***. I could never get that way.

ERNIE: (softly) Say that when you been inside as long as Brooks has.

RED: Goddamn right. They send you here for life, and that's just what they take. Part that counts, anyway.

*****

റെഡ് പറയുന്ന ഇന്‍സ്റ്റിറ്റൂഷ്യനലൈസ്ഡ് എന്ന ഇം‌ഗ്ലീഷ് വാക്കിന് മലയാളത്തില്‍ പറയുക സ്ഥാപനവല്‍ക്കരണം എന്നാകും. ഇതിന്റെ അര്‍ത്ഥം ഒരാള്‍ ഒരേ സ്ഥാപനത്തില്‍ അകപ്പെട്ട് ആ സ്ഥാപനത്തിന്റെ ചുറ്റുപാടുകളുമായി ഇണങ്ങി അവിടെ തന്നെ ജീവിതകാലം മുഴുവന്‍ കഴിച്ചു കൂട്ടുക എന്നാണ്. ആ സമയത്ത് അയാള്‍ക്ക് തന്റെ ഔദ്യോഗികപരമായ കാര്യത്തില്‍ യാതൊരു ഉയര്‍ച്ചയും കിട്ടുന്നില്ല. ബ്രൂക്സി കാലാകാലങ്ങളായി ജയിലില്‍ ലൈബ്രേറിയനായിരുന്നു. ജയിലിനു പുറത്തിറങ്ങിയാല്‍ അയാള്‍ ഒന്നുമല്ല.

ഇങ്ങനെ സ്ഥാപനവല്‍ക്കരിക്കപ്പെട്ട്, പിന്നെ രാജി വച്ച ഒരാളെ എനിക്കറിയാം. ഒരു സ്വകാര്യ ഐ. ടി. സ്ഥാപനത്തില്‍ 9 വര്‍ഷത്തോളം അയാള്‍ ജോലിയെടുത്തിരുന്നുവെങ്കിലും അവസാന കുറച്ചു വര്‍ഷങ്ങളായി അയാള്‍ ഒരു shell -ല്‍ അകപ്പെട്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു. എന്നും ചെയ്യുന്ന ഒരേ ജോലി, യാതൊരു താല്പര്യവുമില്ലാതെ അയാള്‍ ചെയ്തു പോന്നു. പുതിയതായി എന്തെങ്കിലുമൊക്കെ ചെയ്യണമെന്നോ, എന്തെങ്കിലുമൊക്കെ പഠിക്കണമെന്നൊ ആഗ്രഹമില്ലാതെ, ഒരു ശുഷ്ക്കാന്തിയുമില്ലാതെ ജോലി ചെയ്ത് സമയം തള്ളിനീക്കിയിരുന്ന ഒരു കാ‍ലമുണ്ടായി അയാള്‍ക്ക്. അതിനാല്‍ തന്നെ ആ സ്ഥാപനത്തിനു അയാള്‍ ഒരിക്കലും ഒരു മുതല്‍ക്കൂട്ടായിരുന്നില്ല. ഒരു പക്ഷേ തന്റെ ജോലി വളരെ സുരക്ഷിതമാണെന്ന് കരുതിയത് കൊണ്ടാകാം അങ്ങനെ ഒരു shell-ല്‍ അകപ്പെട്ടത്. അതല്ലെങ്കില്‍ സ്ഥാപനം നല്കുന്ന ഒരു ഫീല്‍ ആകാം. അറിയുന്ന സഹപ്രവര്‍ത്തകര്‍, അറിയുന്ന മേലധികാരി, തന്റെ തൊഴിലില്‍ താന്‍ മോശമില്ല എന്ന അയാളുടെ തോന്നല്‍ - ഇതുകൊണ്ടൊക്കെയാവാം അങ്ങനെയൊരു ഫീല്‍ വന്നത്. തന്റെ തൊഴിലില്‍ താന്‍ മോശമില്ല എന്ന അയാളുടെ തോന്നല്‍ ഒരിക്കലും ശരിയായിരുന്നില്ല. ഒരു പക്ഷേ അയാള്‍ ആ സ്ഥാപനത്തില്‍ മാത്രമേ മോശമല്ലാതിരുന്നിട്ടുണ്ടാവുള്ളൂ. ആ “ഷൊഷാങ്കാ“വുന്ന സ്ഥാപനത്തില്‍ അയാള്‍ പുലി ആയിരുന്നിരിക്കും; അയാ‍ള്‍ ചെയ്യുന്നത് തെറ്റാണെന്ന് അറിയുന്ന ഒരാള്‍ വരുന്നത് വരെ, അല്ലെങ്കില്‍ തന്റെ തലയ്ക്ക് മുകളില്‍ ഒരു ഡമോക്ലിസ്സിന്റെ വാള്‍ തൂങ്ങുന്നത് വരെ ‍. എന്തിനും ഏതിനും ജനം പരസ്പരം മത്സരിക്കുന്ന ഈ കാലത്ത് അത് ഏത് നിമിഷവും സംഭവിച്ചേക്കാം.

അങ്ങനെ സംഭവിച്ച ഒരു സാഹചര്യത്തിലായിരിക്കാം അയാള്‍ രാജി വച്ചത്. അയാള്‍ രാജി വച്ചുവെന്നറിഞ്ഞ് ഞാന്‍ ഒരര്‍ത്ഥത്തില്‍ സന്തോഷിക്കേണ്ടതാണ്. ഒരു പക്ഷേ റെഡിനെ പോലെ അയാള്‍ക്കും താന്‍ വീണ്ടും ഇന്‍സ്റ്റിറ്റൂഷ്യനലൈസ്ഡ് ആകുന്നതില്‍ നിന്ന് രക്ഷപ്പെട്ടേക്കാം. പക്ഷേ ഞാന്‍ ഭയക്കുന്നു, അങ്ങനെ ഒന്ന് സംഭവിക്കുമോ എന്ന്. തന്റെ തൊഴിലില്‍ പാണ്ഡിത്യപരമായോ സാമ്പത്തികപരമായോ സ്ഥാനാനുബന്ധമായോ വളര്‍ച്ച മുരടിച്ച്, ഒരാള്‍ ഒരു സ്വകാര്യ സ്ഥാപനത്തിലും, ഒരു കാ‍ലത്തിനപ്പുറം ജോലി ചെയ്യാന്‍ പാടില്ല എന്നാണ് എന്റെ അഭിപ്രായം. അങ്ങനെ ആ സ്ഥാപനം ഒരാളെ പാലൂട്ടിയും തേനൂട്ടിയും വളര്‍ത്തുന്നുണ്ടാകും. അപ്പോള്‍ അയാള്‍ താനറിയാതെ സ്ഥാപനവല്‍ക്കരിക്കപെട്ടുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്. റെഡ് പറഞ്ഞ പോലെ ഇന്‍സ്റ്റിറ്റൂഷ്യനലൈസ്ഡ് ആവുകയാണ്. എന്നെങ്കിലുമൊരിക്കല്‍ ബ്രൂക്സിയെപ്പോലെ പരോള്‍ ലഭിച്ച് ലോകത്തിന് പുറത്തേക്ക് ഇറങ്ങുമ്പോഴാണ് താന്‍ ചെയ്തിരുന്നത് ഒന്നുമല്ലന്നും ലോകം ഒത്തിരി മാറിയിട്ടുണ്ടെന്നും മനസ്സിലാകുക. അന്ന്‍ ഒരു പക്ഷേ താന്‍ ചെയ്യുന്ന തൊഴിലില്‍ ലോകത്തോടപ്പം ഓടിയെത്താനായില്ലെന്നു വരും.

തന്റെ പുതിയ സ്ഥാപനത്തില്‍ അയാള്‍ ബ്രൂക്സിയെപ്പോലെ ആകാതിരിക്കട്ടെ എന്ന് പ്രാര്‍ത്ഥിക്കാന്‍ മാത്രമേ എനിക്കാവുകയുള്ളൂ.

നന്ദി - ഇന്‍സ്റ്റിറ്റൂഷ്യനലൈസ്ഡ് എന്ന പദത്തിന് സമാനമായ മലയാള വാക്ക് കണ്ടുപിടിച്ച് തന്ന സുഹൃത്തുക്കളായ പ്രസീദിനും തുഷാരക്കും.